به گزارش برداشت روز، به نقل از مهرگان پرس،بر کسی پوشیده نیست که کشور ما در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار گرفته و این امر ما را با مشکلات جدی کم ابی و بی ابی در بسیاری از مناطق کشور مواجه نموده ولی پیشینیان با درایت ما که سرامد علوم و نواوری در طول تاریخ پر فراز و نشیب گذشته با نبوغ و ابتکارات بی نظیرمانند احداث قنات و انتقال اب و استفاده از منابع اب زیرزمینی در اکثر نقاط کشور – ایجاد پیچده ترین روش تصفیه و شیرن سازی اب در بندر سیراف بوشهر در ۳۰۰۰سال پیش که همچنان ما رادر مواقع کم ابی یاری می نماید – احداث اب انبارها ی ذخیره اب در مناطق کویری مانند سیستان و هرمزگان- احداث اب بندها و… که پس از هزاران سال هنوز باعث شگفتی و حیرت جهانیان است بر این مشکل فائق امده و ان را مدیریت نمودنند که همگی نبوغ و فراصت نیکان ما را برای همزیستی وحداکثر استفاده از ابزار و امکانات موجود برای زندگی بهتر در این شرایط اقلیمی را میرساند هر چند در کناراین سرزمین نیمه خشک خداوند ما را بر دریایی از انرزی نفت و گاز قرار داده بنوعی که دومین کشور دارای منابع عظیم نفت خام و گاز طبیعی در جهان می باشیم.
نیروگاه اتمی
اکنون نوبت ماست که با فراخور زمان و استفاده از ابزار نوین با وجود انرژی فراوان بابهرمندی از حداکثر راندمان استحصال این انر‍‍‍ژیها بهره برده و بر مشکل بی ابی غلبه کنیم چرا که در کشور ما دو مزیت خداددادی در کنار هم قرار گرفته بگونه ای که در مناطق ساحلی کشور منابع عظیم انرژی و دریای بیکران اب شور مزیتی کم نظیر واستثنایی را برای ما ایجاد نموده در این مناطق میتوان با استفاده از بازیابی انرژی مازاد حرارتی ازنیروگاهها و سوخت مازاد مخازن گاز و نفت استحصالی که بلا استفاده می سوزد از طریق کوپلینگ با آب شیرین کن هایی مانند تقطیر ناگهانی چند مرحله ای (MSF) ، تقطیر چند مرحله ای (ME) ، تراکم بخار(VC)و …میلیونها متر مکعب اب را شیرین سازی و استفاده نمود که علاوه بر مرتفع نمودن نیازابی سواحل خلیج همیشه فارس مازاد انرا به نقاط همجوار ارسال نمود.
کاری که کشورهای همسایه ما با تکنولوژی غربی از بهره می برند .این امر علاوه بر تامین اب در این مناطق از هدر رفت میلیاردها تومان سرمایه ملی جلوگیری خواهد نمود چرا که در این روش از انرزی بلا استفاده که به هدر میرود مجددا استفده خواهیم نمودو مهمتر اینکه از هزینه کرد میلیاردها تومان جهت انتقال اب به مناطق کم اب ساحلی جلوگیری مینماییم در این روش که به راندمان ترکیبی مشهور است با استفاده از گرمای اضافی آزاد شده از نیروگاههای تولید برق یا سایر منابع جهت انجام شیرن سازی اب عمل خواهیم نمود اکثرا در طرحهای نمک‌زدایی از انرژی سوخت فسیلی یا هسته ای استفاده می کنند. بیشتر کارخانه‌ها نمک زدایی جهان در خاورمیانه یا آفریقای شمالی قرار دارند. در این کشورها به دلیل وجود منابع عظیم انرژی، ساخت واحدهای دو منظوره می توانند در تولید آب ارزان تاثیرگذار باشند به گونهای که کشورهای بیابانی خاور میانه با این تکنولوزی تقریبا مشکل بی ابی خود را مدیریت و بر ان غالب گردیده اند متاسفانه ما از این قافله عقب مانده ایم و بجای استفاده از امکانات موجود در هر منطقه و جلوگیری از پرت سرمایه ملی بسمت طرحهای پر هزینه انتقال اب که در اینده مشکلات بیشمار اقتصادی و زیست محیطی را بدنبال خواهد داشت می رویم.
یک نیروگاه هسته‌ای در اصل مانند یک نیروگاه فسیلی (حرارتی) کارمی‌کند، با این تفاوت که در نیروگاه اتمی، حرارت از سوزاندن زغال سنگ، نفت و یا گاز ایجاد نمی‌شود، بلکه از راه شکاف هسته اتم تولید می‌شود. جریان آب، این حرارت را به مولد بخار که درآن آب به‌بخار تبدیل می‌شود، از مدار اول منتقل می‌کند و بخار حاصله، توربین و در نتیجه مولد برق را به گردش در می‌آورد و سپس در چگالنده به آب تبدیل می‌شود. این آب در مدار دوم دوباره به مولد بخار برگردانده می‌شود و حرارت پس داده شده ، هنگام تبدیل بخار به آب در چگالنده، به وسیله آب خنک‌کننده در مدار سوم جذب و خارج می‌شود.که این حرارت ارزشمندو ارزان درکل نیروگاههای ما به هدر میرود.
نیروگاه اتمی علاوه بر تولید برق ، فواید و کاربردهای دیگری نیز دارد که از جمله شیرین‌سازی آب شور دریا است. می توان به هر واحد نیروگاه اتمی هزار مگاواتی، یک واحد شیرین‌سازی آب شور به ظرفیت صد هزار متر مکعب در روز متصل کرد و آب شور از دریا به وسیله پمپ به واحد شیرین-سازی آب شور هدایت کرد. در این واحد، از حرارت تولید شده به وسیله راکتور برای تقطیر کردن آب استفاده می‌شود. آب تقطیرشده پس از طی مراحلی به‌آب آشامیدنی تبدیل می‌شود. مایعات زاید دوباره به دریا برگردانده شده،و آب آشامیدنی وارد شبکه توزیع می گردد.
در ژاپن۸راکتور هسته‌ای در امر نمک‌زدایی فعالیت می‌کنند. این کارخانه‌ها منبع تولید مقادیر عظیمی از آب شیرین در جزیر ه ژاپن هستند. بزرگترین واحد تبخیری اب جهان با ظرفیت ۴۵۰۰۰۰ مترمکعب در روز در عربستان سعودی نصب شده است و بزرگترین واحد فیلتری جهان با ظرفیت ۳۰۰۰۰۰ مترمکعب در روز در سرزمین های اشغالی فلسطین نصب شده.
در کشور ما ایران نیز در این راه گامهایی برداشته شده و در قرارداد اولیه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر راه اندازی آب شیرین کن به ظرفیت ۱۰۰هزار متر مکعب آب در روز پیش بینی شده بود اما با تغییراتی میزان حجم تولید آب شیرین کن به ۱۰ هزار متر مکعب کاهش یافته است.
هر چند مقرر گردیده این کاستی در ساخت فاز دوم راکتور نیروگاه اتمی بوشهرمرتفع گردد و با ایجاد آب شیرین کن با ظرفیت ب۳۰۰هزار متر مکعب برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی و شرب استان بوشهرو استانهای همجوار اقدام گردد . اما لازم است شرکت اب و فاضلاب کشور بعنوان متولی امر بطور جدی این مهم را پیگیری نماید چرا که نیروگاه اتمی بوشهر دارای مزایای بسیاری نظیر ارزانی و پاکی میباشد فرصتی طلایی و ارزان در تامین اب پاک برای سواحل خلیج فارس می باشد.
در کشور ما ایران بخصوص در منطقه بوشهر و عسلویه و مناطق نفت خیز که دارای امکانات بلقوه خوبی مانند نیروگاه اتمی و یا مشعلهای عظیم سوخت مازاد مخازن نفت و گاز فلر که در حدود ۱۷ میلیارد متر مکعب میباشیم نمک زدایی اب دریا بروش تقطیر و میعان کاملا اقتصادی و توجیه پذیر می باشد چرا که ما عملا از نیروی هدر رونده خنک سازی نیروگاه و یا سوخت فلر و غیرقابل استفاده مخازن نفت و گاز جهت شیرین سازی استفاده می کنیم و در نتیجه ارزانترین منبع شیرین سازی اب را در اختیار خواهیم داشت و میتوان ابی با پایین ترین قیمت تولید و توزیع نمود ودر صورت سیاست گذاری صحیح می تواند یکی از بخشهای جذاب برای ورود بخش خصوصی به این عرصه باشد.
فناوری‌های جدید و پیشرفت‌های دیگرشیرین سازی آب
بسیاری از فناوری‌های نمک‌زدایی جدید با میزان‌های متفاوت از موفقیت آزمایش و تحقیق شده‌اند. بعضی از آن‌ها هنوز در مرحله محاسبات کاغذی می‌باشند در حالی که برخی دیگر در مرحله جذب سرمایه مورد نیاز تحقیق هستند. برای مثال، برای تعادل بخشیدن به مصرف انرژی مورد نیاز نمک‌زدایی، دولت آمریکا در حال فعالیت جهت گسترش نمک‌زدایی خورشیدی به صورت کاربردی است.
یک دانشجوی اردنی دانشگاه اوتاوا به نام محمد رسول تکنولوژی جدیدی جهت نمک‌زدایی ابداع کرده است که مدعی است بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ درصد کارآمدتر از تکنولوژی‌های رایج است. ، شرکت جنرال الکتریک به دنبال تکنولوژی مشابهی میباشد و بنیاد ملی علوم آمریکا اعتباری را برای تحقیق بر روی این موضوع در اختیار دانشگاه میشیگان قرار داده است.
تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که غشاهای نانولوله‌ای به شدت در تصفیه آب موثرند و می توانند یک فناوری نمک‌زدایی حیاتی را به وجود آورند که انرژی بسیار کمتری از انرژی اسمز معکوس نیاز دارد.
در حال حاضر یکی از مثال‌های موثر و جدید برای تحقیقات در نمک‌زدایی، تمرکز بر روی بیشتر کردن راندمان انرژی و کاهش هزینه‌ها می باشد. فرایند پاسارل(Passarell Process)در این کار ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
آب شیرین‌کن‌های خورشیدی راه بسیار ساده‌ای جهت نمک‌زدایی است که با انرژی گرمای خورشید کار می‌کند و مخصوصا برای هنگامی که تجهییزات نمک‌زدایی در دسترس نمی‌باشد. یکی از انواع اصلی دستگاه‌های آب شیرین‌کن خورشیدی مخروطی شکل، جعبه‌ای شکل و گودالی هستند. برای ددستگاه‌های مخروطی شکل آب شور در ته ظرف قرار می‌گیرد و سپس بوسیله‌ی انرژی خورشیدی که از میان سطح شفاف پلاستیکی دریافت می‌کند تبخیر می‌شود و بر روی سطح پلاستیک‌ها چگالیده شده و از روی سرازیری آن به سمت پایین چکه می‌کند و در محل‌های مخصوص جمع‌آوری می‌شود. مدل‌های جعبه‌ای پیچیده‌تر و انواع گودالی آن پیچیدگی کمتری دارند. از این تکنولوژی می توان در مناطق کویری کشور به خوبی بهره برد.
تاثیرات زیست‌محیطی شیرین سازی آب
در همه واحدهای نمک‌زدایی صرف نظر از این که از چه فناوری برای شیرین‌سازی استفاده می‌شود، مسئله پساب شور خروجی مسئله مهم زیست محیطی است. اساس تقسیم‌بندی آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا به عنوان یک پساب صنعتی شناخته شده است.
در نواحی ساحلی میتوان بدون این که نگران تغییر در غلظت نمک اقیانوس‌ها بود این پساب را به دریا باز گرداند. ولی در مورد روش اسمز معکوس که در کشور ما بدون برنامه در حال گسترش است به علت این که غلظت پساب دو برابر آب دریا است ممکن است باعث تغییر در غلظت نمک دریاها شود و به خصوص در مورد گونه‌هایی که در اعماق اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند این تغییرات باعث تهدید حیات آن‌ها شود. در حال حاضر مشکل اصلی در نواحی سرزمینی است که دفع پساب شور باعث وارد آمدن آسیب جدی به محیط زیست به ویژه سفره‌های آب‌های زیرزمینی، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌شود و از سوی دیگر دفع صحیح این پساب باعث افزایش هزینه‌های شیرین‌سازی می‌شود.
برای به حداقل رساندن آسیب‌های زیست محیطی پساب شور رها کردن آن در سطح وسیعی از دریا است به این ترتیب که پساب به چند بخش تقسیم شده و در قسمت‌های مختلف دریا رها می‌شوند.پساب شور میتواند در بعضی از نواحی آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد نماید، به عنوان مثال در مناطقی که میزان شفافیت پایین و سرعت تبخیر بالا است. خلیج فارس، دریای احمر، لاگون‌ها و جزایر مرجانی و سایر جزایر گرمسیری مثال‌های از این مناطق هستند. به علت این که پساب شور چگال‌تر از آب دریا است، اکوسیستم بستر دریاها در معرض خطر بیشتری نسبت به سایر مناطق قرار دارد. دقت در رها سازی این پساب میتواند آسیب‌ها را به حداقل برساند.
پیشنهادات
۱- با توجه به وجود نیروگاهای هسته ای و… شیرین سازی اب به روش تقطیر در فازهای توسعه نیروگاه ساخت اب شیرکن ۵۰۰هزار متر مکعبی با توجه به کمبود جدی اب توسط وزارت نبرو پیگیری گردد
۲-دروزارت نیرو و شرکت مهندسی اب و فاضلاب کشور اکیپ ویژه ای جهت پیگیری جدی استحصال اب شیرین از نیروگاه هسته ای ونیرو گاهای موجود وگازهای فلر مناطق نفت خیز ایجاد گردد.
۳- شرکت اب و فاضلاب بجای صرف هزینهای میلیاردی انتقال اب به مناطق دوردست بخصوص ساحلی با امکان سنجی ازامکانات بلقوه موجود منطقه جهت استحصال اب بهره بگیرد
۴- تجربیات موفق در دنیا بخصوص منطقه خاور میانه و کشورهای حوره خلیج همیشه فارس میتواند ما را در این امر یاری نماید با بومی سازی این تجربیات میتوان حرکت سریعی در این راستا انجام داد.
۵-در تمام طرحهای نیروگاهی متخصصین اب و فاضلاب جهت استفاده از انرژی مازاد و شیرین سازی اب بطور جدی فعال باشند.
۶- روشهای سنتی ابرسانی پیشینیانمان را چراغ راه اینده قرار داده و با تکنولوزی نوین به مدیریت و بهربرداری از اب کشور بپردازیم.
۷-در مناطق نفتخیز و ساحلی بجای استفاده از سیتم Ro از روش تقطیری یا ترکیبی چرا که کاملا اقتصادی تر است از روش Ro میتوان در سایر مناطق کشور استفاده نماییم.
۸- در راستای اصل ۴۴با در اختیار قرار دادن امکانات به بخش خصوصی با استفاده از توان بخش خصوصی در این را گام برداریم.
۹-با سیاست گذاری صحیح و اصولی این بخش را برای سرمایه گذاری بخش خصوصی جذاب نماییم.
۱۰-مسله پساب خروجی اب شیرن کن ها از هر نوع از معظلات پیش روی ماست لازم است در همین ابتدای کار با مقررات سخت گیرانه و ارائه راهکارهای فنی و اصولی از خسارات سنگین زیست محیطی اتی جلوگیری نماییم.
