بنا بر اعلام رئیس محترم دفتر رئیس جمهور، ماجرای کشدار انتخاب وزیر صمت، ظاهر به مراحل پایانی نزدیک شده است و احتمالا یک نفر از میان سه گزینه نهایی، طی هفته آینده به مجلس معرفی شود.
ضمن همه انتقادهایی که به دولت بر سر انتخاب وزرای این وزارتخانه کلیدی وارد است، یک نکته اساسی را هم فراموش نکنیم که یک سر این مصیبت «انتخاب وزیر مناسب» به خارج از دولت و فرایندهای کلی گزینش و آموزش نیروی انسانی متخصص در کشور، بند است.
تنگ کردن دایره گزینش ها و استعلام ها که نتیجه طبیعی آن فرار یا خانه نشینی متخصصان و شایستگان و تبدیل بوروکراسی «نخبه گزین» به «نوچه گزین» است، بالاخره در زمانی و از جایی مثل اکنون، بیرون می زند که باید در به در به دنبال فردی در خورِ پوشیدن ردای وزارت گشت.
این مشکل البته در خصوص دیگر وزارتخانه ها هم صادق است اما حالا چون عملکرد وزارت صنعت مستقیما با زندگی و مطالبات عمومی مردم مرتبط است و بیش از اندازه نیز رسانه ای شده، این موضوع بیشتر به چشم آمده است وگرنه در غیاب سامانانه های معمول برای گزینش نخبگان(مثل احزاب قدرتمند)، انتخاب همه وزرا در این دولت و دولت های قبل، با شناخت چهره به چهره و یا الله بختکی صورت گرفته و با کفی آمده اند و با سوتی رفته اند و در دولت بعد هم چنین خواهد بود.
اما حالا، گذشته از این حرفها و به فرض اینکه بخواهیم در این شرایط نامتعارف کنونی به دولت کمک کنیم تا در انتخاب وزیر مربوطه به جمع بندی برسد و یا حداقل شبه شیوه نامه ای برای دولت بعدی باشد، این پرسش ممکن است مطرح شود که تشکیلاتی با مشخصات و اهداف و ماموریت های وزارت صنعت، معدن و تجارت، به چه نوع وزیری با چه شاخص هایی نیاز دارد ؟
این شاخص ها ممکن است در شرایط متفاوت و از دید افراد دیگر، چیزی دیگری باشد اما به عنوان کسی که در هر دو ساحت نظری و تجربی وزارت صمت درگیر بوده ام، معتقدم که شاخص های معمول برای انتخاب وزیر صمت را می توان در دوسطح «مطلوب و ایده آل» و«وضع موجود و واقعی» طبقه بندی و فهرست کرد:
۱-به لحاظ بینش سیاسی:
توسعه صنعتی در جامعه ای مثل ایران، به ترتیب امری سیاسی و اقتصادی و در مجموع تابع «اقتصاد سیاسی صنعت» است. شاخص مطلوب این است که وزیر صمت دارای بینش سیاسی مترقی و باورمند به مدرنیته و اصلاح امور و ترجیحا اصلاح طلب باشد
اما در شرایط موجود، انتظار این است که حداقل به گفتمان اعتدالی همین دولت تدبیر و امید پایبندی نشان دهد و محض خوشایند جریان سیاسی رقیب دولت، حرکات موزونِ اضافی انجام ندهد؛ هرچند ممکن است خودِ سران دولت هم به تمام اصول گفتمانی و اعلامی خودشان، پایبند نباشد!
در هر صورت، اگر طبقه متوسط و فعالان جامعه مدنی ایران که دولت فعلی از تمایلات آنها برآمده، احساس کنند که به آرمان و اعتمادشان بی اعتنایی شده است، هیچ عملکردی ولو صد در صد مثبت، احساس رضایت و حمایت آنها را در پی نخواهد داشت. نارضایتی این طبقه است که نارضایتی عمومی تولید می کند.
۲-به لحاظ نوع و سطح تحصیلات:
اگرچه اعتبار مدارک و مدارج تحصیلی این روزها در کشور ما به شدت مخدوش شده است اما دوره صنعت آموزی به شیوه «استاد- شاگردی» نیز تقریبا تمام شده و فرد بدون اطلاع از دانش تئوریک روز، نمی تواند در عرصه تجربی مدیر موفقی باشد. به همین دلیل عطف به تجربه تلخ وزرایی که کلیه مدارک بالاتر از دیپلم آنها محل تردید بود، شرایط مطلوب این است که وزیر صمت دارای مدرک PHD از دانشگاههای معتبر داخلی و خارجی و مسلط به یک یا دو زبان خارجی باشد و حداقل چند مقاله علمی و پژوهشی و یا کتاب در حوزه کلی اقتصاد و صنعت ایران منتشر کرده باشد . وزیر صنعت باید تکنوکرات و بوروکرات باشد
اما در شرایط موجود اگر هم وزیر مربوطه از چنین سطحی در تحصیلات برخوردار نیست، باد بی نیاز از دانش روز و تحقیر و پس زدن تحصیلکردگان را از سر بدر کند. چنین نگاهی متاسفانه طی سالهای اخیر، حاکم بوده و لابد می دانید که هم اکنون به لحاظ سطح تحصیلات کارکنان، وزارت صمت، بی سواد ترین وزارتخانه دولت شناخته شده است. انتخاب وزرا از میان افراد با تحصیلات نازل این تلقی منفی را برای نسل های جوان و در حال تحصیل ایجاد می کند که تحصیلات شاخصی برای رشد و ارتقاء شغلی در ایران نیست!
۳-به لحاظ خاستگاه درونی و بیرونی
اینکه وزیر صمت بهتر است از درون و یا بیرون وزارتخانه انتخاب شود، همیشه محل بحث بوده است، اما این بحث فقط در قالب زمانی خودش، قابل بررسی و تحلیل است. مثلا اگر الان شروع کار دولت در سال ۹۲ یا ۹۶ بود، ایده آل این بود که فردی بیرون از ساختار وزارت، صمت به عنوان وزیر معرفی شود. چون در ساختار وزارت صنعت برخی خصلت های محافظه کارانه و ایده کش نهادینه شده و مدیران شاغل در این وزارتخانه بعد از مدتی، در همین ساختار هضم شده و خودشان به موانع تغییر تبدیل می شودند
اما در شرایط موجود که ۱۰ ماه از عمر دولت بیشتر باقی نمانده و اصلا فرصتی برای کسب آشنایی و تجربه اندوزی فراهم نیست، بهتر است فردی متخصص، کاردان و سالم از درون وزارتخانه و آشنا با همین مناسبات درونی و ترجیحا از میان یکی از معاونین شاغل، انتخاب شود. هر چند در میان معاونین بازنشسته هم افراد واجد صلاحیت های مذکور موجود است.
۴-به لحاظ سبک مدیریتی:
پیش برد کار صنعت بدون برخورداری از تیمی مجرب و یا بدون همراه سازی مدیران و بدنه سازمانی، ممکن نیست. شرایط ایده آل برای وزیر صمت این است که تیمی مجرب و با سابقه اعم از مشاوران و یا در سطح مدیریت های کلیدی در اختیار داشته باشد که او را در پیشبرد برنامه ها یاری کنند. تمام اتفاقات مثبت در حوزه صنعت ایران بویژه در دهه ۴۰و ۷۰، متعلق به ادواری است که تیمی مجرب و همدل حضور داشته اند.
اما در شرایط موجود، انتظار این است که وزیر صمت از میان نیروهای موجود در درون وزارتخانه به سرعت اقدام به «تیم سازی» کند و بی نیاز از «اتوبوس آوری» با کمترین حاشیه ها، به انتظام امور مبادرت ورزد. متاسفانه چند وزیر اخیر، مفهوم «تیم سازی» را با «رفیق سازی» اشتباه گرفته و به جای تیمی از متخصصان، بی درنگ آشنایان بی تخصص را به کار گرفتند که نه تنها کاری از پیش نبردند، بلکه بدیهی ترین پیامد منفی آن تحقیر بدنه کارشناسی وزارتخانه بود.
۵-به لحاظ رای آوری
اگر چه بصورت طبیعی یکی از دغدغه های دولت در انتخاب وزرا، نحوه کسب رای اعتماد از مجلس است اما این نباید شاخص اساسی در انتخاب وزیر باشد. وزیر ایده آل کسی است که برنامه کارشناسی و دقیق برای برون رفت از وضعیت فعلی تدوین و به درستی از برنامه خود دفاع کند و سهم دولت و غیر دولت را هم در ایجاد نابسامانی های فعلی توضیح دهد. بعد از آن دیگر مجلس است که باید به وظایف ملی و انقلابی و قانونی خودش عمل کند
اما در شرایط فعلی باید وزیر مربوطه، آشنایی با ساختار و فضای کلی قوه مقننه باشد. بتواند با نمایندگان مستقل و فراکسیون ها به تباد نظر بپردازند. فراموش نکنیم که همین مجلس فعلی ما هم ترکیبی از ۲۹۰ نماینده با خصوصیات خلق و رفتاری متفاوت است و اتفاقا خیلی تشکیلاتی هم رای نمی دهند.
وزیر معرفی شده باید بتواند از همه ظرفیت های ممکن در دولت و وزارتخانه و حتی نخبگان سیاسی و قومی و زنان برای رایزنی و جلب نظر نمایندگان استفاده کند. رئیس دولت هم باید درجلسه رای گیری شرکت کند. اینکه چوپ خشک هم برای باردوم از مجلس رای خواهد آورد، فرضیه توهین آمیز و غلطی است
۶-به لحاظ ارتباط با رسانه ها و نیروهای اجتماعی
در کشورهایی که طبقه سرمایه دار صنعتی و یا احزاب دارای خاستگاه اقتصادی وجود ندارد، برنامه توسعه صنعتی را با حمایت نیروهای اجتماعی موثر بر توسعه صنعتی اعم از نیروهای فکری، روشنفکران، گروههای سیاسی، روزنامه نگاران، هنرمندان و یا نظامیان به پیش برده اند.
وزیر ایده آل برای وزارت صمت کسی است که نیروهای اجتماعی، رسانه ها و شبکه های اطلاع رسانی را کاملا بشناسد. فهم رسانه ای داشته باشد؛ نه اینکه لزوما روزنامه نگار باشد، بلکه به اهمیت رسانه در پیشبرد امور صنعتی کاملا واقف باشد و از قدرت رسانه ولو رسانه منتقد دولت، برای توضیح عملکرد خودش به جامعه استفاده کند.
در شرایط موجود وزیر مربوطه اگر شخصیت رسانه ای نیست و رو در رو با خبرنگاران حرف نمی زند به آنان پشت هم نکند. از مشاوران آگاه در امور رسانه و یا ارتباط با نیروهای اجتماعی درون جامعه استفاده کند و در این حوزه خاص و تخصصی مشورت پذیر باشد.
جمع بندی و ارائه پیشنهاد:
تمام شاخص های فوق الذکر نمی تواند در یک فرد متمرکزباشد. هر کاندیدایی برای وزارت صمت، ممکن است ترکیبی از این ویژگی ها را در خود داشته باشد. شرایط ایده آل این بود که فرد مورد نظر، وزیر «توسعه صنعت» باشد و نه وزیر «اداره وزارت صنعت». اما فعلا اگر از شرایط ایده آل چشم بپوشیم و این واقعیت را بپذیریم که در این مدت معدود باقی مانده، فقط می توان سرمایه گذاری ها و پروژه های ناتمام را به سرانجام رساند و اوضاع نابسامان داخلی وزارتخانه را سامان داد و از هرج و مرج حاکم بر بازار قیمت ها، قدری کاست، بنابراین بهتر است که وزیر پیشنهادی از معاونین فعلی و شاغل در وزارتخانه باشد.
و از آنجا که در این زمینه فقط حرف نزده باشیم و به کلی گویی اکتفا نکرده باشیم، فارغ از اینکه این افراد تمایل یا آمادگی برای این امور داشته باشند از درون معاونین فعلی وزارتخانه آقایان دکتر جعفر سرقینی( سرپرست فعلی)، دکتر برات قبادیان(معاون آموزش و پژوهش)، خداد غریب پور(مدیرعامل ایمیدرو)، دکتر داریوش اسماعیلی(معاون امور معدنی) و دکتر محسن صالح نیا( مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی کشور) می توانند گزینه های مناسبی برای اداره وزارت صمت باشند.
همانطور که قبلا عنوان کرده ام طی ۳ سال اخیر فرصت توسعه صنعتی از دست رفته و فرض ما این است که دولت بخواهد، وضعیت موجود را از این که هست، بدتر نکند. همین کاندیداهای فوق الذکر هم اگر فرصتی می داشتند قادر بودند تا ماموریت توسعه ای وزارت صنعت و معدن را پی بگیرند. افسوس که زمان اندک است و امیدواریم که دولت لااقل این فرصت را از خودش نگیرد.
رزومه چند تن از افراد مناسب برای تصدی مسئولیت وزارت صمت
جعفر سرقینی
متولد ۱۳۳۷ در اهر
عنوان شغل فعلی : سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت
مدرک تحصیلی:
دکترای کانه آرایی از دانشگاه نیوساوت ولز(NSW)- استرالیا- سیدنی
سوابق اجرایی
مدیرعامل شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو)،
مدیرعامل شرکت کل معادن ایران-
مدیر کل معادن و فلزات آذربایجان شرقی-
مدیر کل دفتر برنامه ریزی وزارت معادن و فلزات
معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت
سرپرست شرکت آسکوتک
-عضو موسس انجمن مهندسی معدن و عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی معدن ایران
– تدریس در دانشگاه های تهران و سهند به عنوان استادیار
برات قبادیان
متولد ۱۳۳۵ در خوزستان
عنوان شغل فعلی: معاون آموزش و پژوهش وزارت صمت
مدارک تحصیلی:
دکترای مهندسی مکانیک، دانشگاه تکنولوژی رورکی هندوستان (IIT Roorkee)، سال ۱۳۷۲
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران (استاد تمام پایه ۳۴) – گروه آموزشی مهندسی مکانیک بیوسیستم
افتخارات:
رئیس نمونه دانشگاه های کشور (در سال ۱۳۸۰).
پژوهشگر برتر دانشگاه تربیت مدرس (از سال ۱۳۸۴ تاکنون).
پژوهشگر برتر کشور (در سال ۱۳۹۴).
استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس – معرفی شده به وزارت عنف به عنوان استاد نمونه کشوری
و جزو یک درصد برتر دانشمندان جهان مطابق با اعلام موسسه جهانی طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI).
سوابق مدیریتی:
معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت یازدهم ( از سال ۱۳۹۵ تاکنون)،
سرپرست دانشگاه صنایع و معادن ایران (از سال ۱۳۹۷ تاکنون).
معاون برنامه ریزی، آموزش و امور مجلس سازمان انرژی اتمی کشور در دولت هشتم (از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴)
رئیس دانشگاه شهرکرد در دولت هفتم (از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰).
معاونت پژوهشی مجتمع آموزش عالی کار وابسته به وزارت کار (از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴).
مشاور علمی و فنی کارخانه موتورسازی شرکت ایران خودرو از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۲).
عضو هیأت مدیره و قائم مقام مدیرعامل شرکت مگاموتور سایپا در امور تحقیقات (از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۸).
عضو کمیسیون پژوهش و فناوری شورای گسترش و آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (از سال ۱۳۹۳ تا کنون).
رئیس کمیسیون دائمی و عضو هیأت امنای دانشگاههای دولتی شهر کرد و لرستان و عضو هیات امنای دانشگاه های صنایع و معادن
ایران و پژوهشکده محیط زیست وابسته به سازمان محیط زیست کشور
عضو حقیقی ستاد توسعه فناوری انرژی های تجدید پذیر، وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (از بدو تاسیس تاکنون).
بنیانگذار و رئیس پژوهشکده انرژی های تجدیدپذیر (وابسته به دانشگاه تربیت مدرس).
سوابق عضویت در مجامع علمی:
انجمن های علمی موتور ایران، مهندسان مکانیک ایران. احتراق ایران و انجمن مهندسان مکانیک بیوسیستم و مکانیزاسیون ایران.
عضو هیات داوران در جشنواره جوان خوارزمی و جشنواره بین المللی خوارزمی.
کمیته انرژی جمهوری اسلامی ایران وابسته به شورای جهانی انرژی.
انتشارات و طرح های اجرایی:
بیش از ۶۰۰ مقاله علمی چاپ شده در ژورنال های علمی – پژوهشی داخلی و خارجی و ارائه شده در مجامع علمی داخلی و بین‌المللی.
تالیف ۶ عنوان کتاب در زمینه های مهندسی مکانیک و انرژی و ثبت ۶۰ عنوان اختراع.
راهنمایی و مشاوره بیش از ۵۰ عنوان رساله دکترا و ۱۳۰ عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد.
اجرای ۳۵ طرح علمی- اجرایی در حوزه های صنعت، انرژی و محیط زیست.
مهدی کرباسیان
متولد سال ۱۳۳۰ در اصفهان
مدرک تحصیلی:
لیسانس حسابرسی موسسه عالی حسابداری ١٣۵٢
فوق لیسانس مدیریت بازرگانی MBA از دانشگاه اوکلاهماسیتی آمریکا ١٣۵٧
دوره مدیریت عالی از مدرسه عالی “بنف” (دانشگاه البرتا ) کانادا ١٣٧٠&
سوابق اجرایی:
معاون وزیر صنعت ، معدن و تجارت
رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)
فرمانداری شهرستان نوشهر
معاون وزارت راه و ترابری در امور حمل و نقل
قائم مقام ریاست بنیاد مستضعفان
معاون وزیر نفت در امور بازرگانی
عضو هیات مدیره و مدیر بازرگانی شرکت ملی نفت ایران
رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی
معاون وزیر و رئیس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران
معاون کل وزارت امور اقتصاد و دارایی
عضو هیات رئیسه صندوق اوپک (وین ـ اطریش)
عضو هیات رئیسه بانک توسعه اسلامی(جدهّ)
عضو شورای عالی بورس و اوراق بهادر
رئیس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس(عسلویه)
رئیس هیات رئیسه صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت
عضو هیأت مدیره بانک پارسیان
رئیس شورای عالی جامعه حسابداران رسمی کشور ( دوره سوم )
مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری خوارزمی ( سهامی عام )
عضو فدراسیون جهانی بدمینتون
رئیس فدراسیون بدمینتون(٨٨-۶٨)
خزانه دار و عضو هیأت اجرایی کمیته ملی المپیک ج.ا.ا
کتاب ها:
بررسی ضرورت های بازنشستگی ایران در طی ۲۰ سال آینده و وضعیت اقتصادی بازنشستگان
تطبیق اقتصاد اسلامی سرمایه داری، سوسیالیستی
کتاب تامین اجتماعی و بازنشستگی در ایران
داریوش اسماعیلی
متولد ۱۳۴۵ در شهرستان خرامه
عنوان شغل: معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت
مدرک تحصیلی
دکترای زمین‌شناسی (با گرایش معدن)
استاد تمام دانشگاه تهران
سوابق اجرایی
نماینده دور نهم و دهم مجلس شورای اسلامی
رئیس دبیرخانه تعامل دولت و مجلس در بخش معدن و صنایع معدنی از دی ماه ۹۶ تا کنون
رئیس کمیته معدن و صنایع معدنی
نایب رئیس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی
ناظر مجلس شورای اسلامی در شورای عالی معادن در دور نهم
رئیس فراکسیون معدن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی در دور دهم
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس
رییس سازمان نظام مهندسی معدن ایران
محسن صالحی نیا
متولد ۱۳۴۱ در سبزوار
عنوان شغل: مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت
مدرک تحصیلی
کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران
سوابق اجرایی
مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران
معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت
رئیس هیئت مدیره شرکت ایران خودرو
مدیر کل صنایع ماشین سازی و نیرو محرکه وزارت صنعت
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت
خداداد قریب پور
متولد ۱۳۴۹در بویراحمد
مدرک تحصیلی
کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی
رئیس هیئت عامل ایمیدرو و معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی
مدیرعامل شرکت پتروشیمی شازند
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع سیمان (سیدکو)
مدیرعامل شرکت توسعه کشت و صنعت ملی
فرماندار شهرستان بویراحمد (یاسوج)
