به گزارش برداشت روز، بانک کشاورزی ایران، با بیش از ۹۲ سال سابقه به‌عنوان تنها بانک تخصصی بخش کشاورزی، نقشی بی‌بدیل در حمایت از تولیدکنندگان، تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار کشور ایفا کرده است. این بانک با شبکه‌ای گسترده شامل بیش از ۱۷۰۰ شعبه و تأمین مالی حدود ۷۰ درصد از نیازهای بخش کشاورزی، ستون اصلی پشتیبانی از کشاورزان، دامداران و فعالان صنایع تبدیلی بوده است. با این حال، چالش‌های ساختاری و کمبود سرمایه، توانایی این نهاد مالی را در پاسخگویی به نیازهای روزافزون این بخش استراتژیک محدود کرده است. این گزارش با نگاهی منصفانه، عملکرد بانک کشاورزی را بررسی کرده، چالش‌های آن را نقد می‌کند و راهکارهایی عملی برای تقویت جایگاه این بانک ارائه می‌دهد.
بانک کشاورزی با پرداخت تسهیلات گسترده، از جمله ۵۳ هزار میلیارد ریال در جریان بحران ۱۲ روزه اخیر و ۱۴ هزار میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال‌زایی در شش‌ماهه نخست ۱۴۰۳، نشان داده که حتی در شرایط بحرانی، در خط مقدم حمایت از تولیدکنندگان ایستاده است. طرح‌هایی مانند «نوآور» با سقف تسهیلات تا ۵۰ میلیارد ریال برای کشاورزان و طرح‌های حمایتی از زنان سرپرست خانوار و مناطق محروم، گواهی بر تعهد این بانک به توسعه فراگیر و فقرزدایی است. همچنین، این بانک با تأمین مالی پروژه‌های دانش‌بنیان و انعقاد تفاهم‌نامه با پارک‌های علم و فناوری، گامی بلند در جایگزینی کشاورزی سنتی با کشاورزی مدرن برداشته است. عملکرد بانک در خرید تضمینی ۱۱٫۵ میلیون تن گندم در سال ۱۳۹۵ و واریز ۱۴۷ هزار میلیارد ریال به حساب گندم‌کاران، نقش کلیدی آن در حفظ زنجیره تأمین غذایی را نشان می‌دهد.
با وجود این دستاوردها، بانک کشاورزی با چالش‌های جدی مواجه است. کمبود سرمایه یکی از موانع اصلی است که توان وام‌دهی بانک را محدود کرده و مانع پاسخگویی کامل به نیازهای تولیدکنندگان می‌شود. در حالی که سرمایه بانک در سال‌های اخیر به ۹۱ هزار میلیارد ریال افزایش یافته، این رقم همچنان برای پوشش نیازهای بخش کشاورزی، به‌ویژه در شرایط تورم و افزایش هزینه‌های تولید، ناکافی است. فعالان اقتصادی در نشست‌های اخیر، از جمله در اتاق بازرگانی اصفهان، از مشکلات تأمین نهاده‌ها، پیچیدگی فرآیندهای مالی و تأخیر در تخصیص اعتبارات گلایه کرده‌اند. برای مثال، تأخیرهای دو ماهه در تحویل نهاده‌های دامی، زیان‌های مالی قابل‌توجهی به تولیدکنندگان مرغ گوشتی وارد کرده است. همچنین، موانع صادراتی و پیمان‌سپاری ارزی، رقابت‌پذیری تولیدکنندگان را کاهش داده و نیاز به حمایت مالی هدفمند را تشدید کرده است.
نقد منصفانه ایجاب می‌کند که نقاط ضعف بانک نیز بررسی شود. فرآیندهای زمان‌بر دریافت ضمانت‌نامه‌ها و بوروکراسی پیچیده در تخصیص تسهیلات، از جمله انتقادات تولیدکنندگان است. همچنین، برخی فعالان معتقدند که تمرکز بانک بر وصول مطالبات، گاه به قیمت فشار بر تولیدکنندگان کوچک تمام شده است. هرچند مدیرعامل بانک، وهب متقی‌نیا، بر مدیریت ریسک اعتباری و توزیع مناسب سررسید تسهیلات تأکید کرده، اما نبود هماهنگی کافی بین بانک و نهادهای ناظر، مانند وزارت جهاد کشاورزی، همچنان چالشی جدی است. این ناهماهنگی‌ها، به‌ویژه در تأمین نهاده‌ها و استانداردسازی بذر، مانع بهره‌وری کامل از ظرفیت‌های تولیدی شده است.
برای رفع این چالش‌ها، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. افزایش سرمایه بانک از طریق بودجه دولتی و مولدسازی دارایی‌ها: مجلس شورای اسلامی می‌تواند با تخصیص ۸۰ درصد منابع حاصل از مولدسازی اموال غیرمنقول وزارت جهاد کشاورزی به صندوق‌های حمایت از کشاورزی و ۲۰ درصد به افزایش سرمایه بانک، توان مالی آن را تقویت کند. این اقدام، ظرفیت وام‌دهی بانک را افزایش داده و به تأمین نقدینگی تولیدکنندگان کمک می‌کند.
۲. تسهیل فرآیندهای اعتباری و کاهش بوروکراسی: بانک باید با دیجیتالی‌سازی فرآیندهای درخواست و تخصیص تسهیلات، مانند گسترش قابلیت‌های اپلیکیشن همراه بانک کشاورزی، دسترسی تولیدکنندگان به منابع مالی را تسریع کند. ایجاد درگاه‌های آنلاین برای دریافت ضمانت‌نامه‌ها و ساده‌سازی شرایط وثیقه‌گذاری، از فشار بر کشاورزان کوچک می‌کاهد.
۳. همکاری نزدیک‌تر با نهادهای ناظر: هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی برای تأمین به‌موقع نهاده‌ها و تدوین استانداردهای بذر، می‌تواند چالش‌های تولید را کاهش دهد. معرفی نماینده تام‌الاختیار از وزارتخانه برای نظارت بر فرآیندهای مالی، پیشنهادی عملی در این راستا است.
۴. حمایت هدفمند از صادرات کشاورزی: بانک می‌تواند با ارائه تسهیلات ویژه صادراتی و همکاری با سازمان توسعه تجارت، موانع پیمان‌سپاری ارزی را کاهش دهد. این اقدام، رقابت‌پذیری محصولات کشاورزی ایران در بازارهای جهانی را تقویت می‌کند.
۵. تمرکز بر فناوری و کشاورزی دانش‌بنیان: گسترش حمایت از استارت‌آپ‌های کشاورزی و پروژه‌ها
ی فناورانه، مانند توسعه گلخانه‌ها و کشت قراردادی، می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد. بانک باید بودجه مشخصی برای این بخش تخصیص دهد.
بانک کشاورزی با سابقه‌ای درخشان و تعهد به امنیت غذایی، پتانسیل تبدیل شدن به قطب حمایت از کشاورزی مدرن را دارد. با این حال، بدون افزایش سرمایه و اصلاح فرآیندها، این بانک نمی‌تواند به‌طور کامل به انتظارات تولیدکنندگان پاسخ دهد. اجرای راهکارهای پیشنهادی، نه‌تنها توان مالی بانک را تقویت می‌کند، بلکه اعتماد کشاورزان و فعالان اقتصادی را به این نهاد مالی افزایش خواهد داد. در سال «سرمایه‌گذاری برای تولید»، تقویت بانک کشاورزی نه‌تنها یک ضرورت، بلکه فرصتی برای تحکیم امنیت غذایی و توسعه پایدار کشور است.
