به گزارش برداشت روز، صنعت ساخت و ساز در کشور ما همواره یکی از ارکان اساسی توسعه و پیشرفت به شمار می رود. ساخت ساختمان های مسکونی، تجاری، پل ها، تونل ها و سایر سازه های عمرانی، ارتباطی مستقیم با امنیت و آسایش زندگی روزمره مردم دارد. در این بین، یکی از مهم ترین مصالح به کار رفته در این پروژه ها، میلگرد است. این مقطع فولادی نقش کلیدی در افزایش استحکام و ایمنی سازه ها ایفا می کند و کیفیت آن به صورت مستقیم بر دوام و مقاومت سازه تاثیرگذار است. اما متأسفانه طی سال های اخیر، پدیده ای به نام «میلگردهای تقلبی» در بازار کشور افزایش یافته است که به عنوان یک فاجعه خاموش، سلامت پروژه های عمرانی را تهدید می کند.
میلگردهای تقلبی از نظر ظاهری ممکن است شبیه نمونه های استاندارد باشند، اما در اصل فاقد ویژگی های فنی و کیفیت لازم هستند. استفاده از این نوع میلگردها می تواند موجب فروپاشی سازه ها، افزایش هزینه های تعمیر، و حتی حوادث ناگوار جانی شود. این معضل در بسیاری از پروژه های عمرانی کوچک و بزرگ کشور به چشم می خورد و به دلیل عدم آگاهی کافی و نبود نظارت های مؤثر، روز به روز ابعاد گسترده تری پیدا می کند.
چرا میلگردهای تقلبی یک بحران ملی محسوب می شوند؟
برای پاسخ به این سوال، باید به ابعاد مختلف تأثیرات منفی این پدیده توجه کنیم. میلگردهای تقلبی علاوه بر ایجاد مشکل در کیفیت سازه، پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست محیطی به دنبال دارند که موجب شده اند این موضوع به یک بحران ملی تبدیل شود.
تهدید جان و امنیت مردم
مهم ترین رکن هر پروژه عمرانی، تضمین ایمنی سازه برای استفاده کنندگان آن است. میلگردهای تقلبی به دلیل مقاومت پایین تر، احتمال شکست و ریزش سازه را به شدت افزایش می دهند. این موضوع می تواند منجر به حوادث ناگواری شود که تلفات جانی و جراحات جدی به همراه دارد. نمونه هایی از ریزش پل ها یا ساختمان های نیمه کاره به دلیل استفاده از میلگرد غیر استاندارد، گزارش شده است که یادآور اهمیت این موضوع است.
هدررفت منابع مالی و کاهش بهره وری پروژه ها
در شرایطی که پروژه های عمرانی هزینه های زیادی را صرف می کنند، به کارگیری میلگردهای بی کیفیت باعث افزایش هزینه های تعمیر، بازسازی و یا حتی تخریب سازه های نیمه تمام می شود. این هزینه ها به شدت بر بودجه عمومی یا سرمایه گذاری بخش خصوصی فشار وارد می کند و بهره وری و کارایی پروژه ها را کاهش می دهد. از سوی دیگر، مسئله قیمت میلگرد نیز در این میان بسیار اهمیت دارد؛ زیرا میلگردهای تقلبی اغلب با قیمت پایین تری نسبت به نمونه های استاندارد به فروش می رسند که در نگاه اول ممکن است برای پیمانکاران و خریداران جذاب باشد. اما این کاهش قیمت ظاهری، در واقع هزینه های پنهان و سنگین تری را در آینده به همراه خواهد داشت.
تضعیف اعتماد به صنعت فولاد و ساخت و ساز داخلی
وقوع مشکلات ناشی از میلگردهای تقلبی، موجب کاهش اعتماد پیمانکاران، مهندسان و سرمایه گذاران به تولیدات داخلی می شود. این موضوع باعث می شود تمایل به واردات محصولات خارجی افزایش یابد و بازار داخلی آسیب ببیند.
آثار زیست محیطی منفی
تولید میلگرد تقلبی معمولا با بهره گیری از مواد بازیافتی بی کیفیت و روش های غیر استاندارد انجام می شود که علاوه بر تولید محصولات با دوام پایین، آلودگی های زیست محیطی قابل توجهی به همراه دارد. علاوه بر این، وقتی سازه ها به زودی نیاز به تعمیر پیدا کنند یا خراب شوند، حجم ضایعات ساختمانی و فلزی افزایش یافته و مدیریت پسماندها دشوارتر می شود.
تعریف میلگرد تقلبی و تفاوت آن با میلگرد استاندارد
برای درک بهتر ابعاد این مشکل، باید با تفاوت های کلیدی بین میلگرد استاندارد و تقلبی آشنا شویم.
میلگرد استاندارد چیست؟
میلگرد استاندارد محصولی است که طبق مشخصات فنی و استانداردهای ملی و بین المللی تولید شده باشد. این استانداردها شامل ابعاد، مقاومت مکانیکی، ترکیب شیمیایی، و نحوه ساخت می شود که توسط مراجع معتبر تعیین و نظارت می گردد.
میلگرد تقلبی چیست؟
میلگرد تقلبی، محصولی است که این مشخصات و استانداردها را رعایت نکرده است. ممکن است:
- از فولاد بازیافتی یا مواد اولیه بی کیفیت تولید شده باشد.
- مقاومت مکانیکی آن پایین تر از حد لازم باشد.
- ابعاد و وزن واقعی آن با استانداردها مغایرت داشته باشد.
- فرایند تولید آن تحت کنترل فنی قرار نگرفته باشد.
تفاوت های اصلی
| ویژگی | میلگرد استاندارد | میلگرد تقلبی |
| مقاومت کششی | بالا و مطابق استاندارد | پایین تر از حد مجاز |
| ترکیب شیمیایی | کنترل شده و دقیق | متغیر و نامعلوم |
| ابعاد و وزن | منطبق با مشخصات فنی | ناهمگون و معمولاً کمتر از استاندارد |
| ظاهر سطح | صاف، بدون ترک و عیب های قابل توجه | دارای ترک، ناهمواری و زنگ زدگی |
| گواهی کنترل کیفیت | موجود و معتبر | معمولاً فاقد گواهی یا جعلی |
پیامدهای اقتصادی و جانی ناشی از استفاده از میلگردهای غیر استاندارد
استفاده از میلگردهای تقلبی تأثیرات مخرب زیادی در حوزه های مختلف دارد:
خسارت های مالی و اقتصادی
- افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری: استفاده از میلگرد تقلبی منجر به بروز آسیب های سازه ای می شود که تعمیرات دوره ای و پر هزینه را ضروری می کند.
- کاهش عمر مفید سازه: سازه هایی که از میلگرد نامرغوب استفاده کرده اند زودتر نیاز به بازسازی یا تخریب دارند.
- کاهش اعتبار پیمانکاران و تولیدکنندگان: این مسئله باعث از دست رفتن پروژه ها و بازارهای فروش می شود.
- کاهش سرمایه گذاری و کند شدن رشد صنعتی: سرمایه گذاران به دلیل خطرات بالا، تمایل کمتری به ورود به پروژه های عمرانی خواهند داشت.
پیامدهای جانی
- خطرات حاد برای جان انسان ها: ریزش ساختمان ها، پل ها و سازه های عمرانی ممکن است جان صدها نفر را تهدید کند.
- صدمات جسمی و روانی: مجروحان و خانواده هایشان متحمل خسارت های جبران ناپذیری می شوند که اثرات آن سال ها باقی می ماند.
ویژگی های میلگرد استاندارد و راه های تشخیص نمونه های تقلبی
شناخت دقیق ویژگی های میلگرد استاندارد و روش های تشخیص آن ها، اولین قدم مهم برای جلوگیری از به کارگیری میلگرد تقلبی است.
ویژگی های مهم میلگرد استاندارد
- مقاومت کششی و فشاری بالا: میلگرد باید حداقل مقاومت کششی و تنش مجاز تعیین شده توسط استانداردها را داشته باشد.
- انعطاف پذیری مناسب: قابلیت خم شدن بدون شکست و تغییر شکل مناسب، برای دوام سازه ضروری است.
- ابعاد دقیق و یکنواخت: قطر و طول میلگرد باید منطبق با مشخصات فنی باشد.
- ترکیب شیمیایی استاندارد: درصد عناصر کربن، منگنز، فسفر، گوگرد و … باید در بازه های تعیین شده باشند.
- سطح بدون عیب: ترک ها، زنگ زدگی ها و ناهمواری ها نباید وجود داشته باشند.
- مارک گذاری و بسته بندی استاندارد: حک شدن علامت های کارخانه و استاندارد روی میلگرد.
تست های ساده کارگاهی برای شناسایی میلگرد تقلبی
اگر آزمایشگاه در دسترس نیست، این تست ها به شناسایی میلگرد تقلبی کمک می کنند:
- تست وزن: اندازه گیری وزن میلگرد و مقایسه با وزن استاندارد آن (برحسب طول و قطر)؛ کاهش وزن نشان از کاهش ضخامت یا کیفیت دارد.
- تست خمش: خم کردن میلگرد به زاویه مشخص و بررسی ترک خوردگی یا شکستگی؛ میلگرد استاندارد باید به راحتی بدون ترک خم شود.
- تست ضربه: وارد کردن ضربه با چکش و مشاهده واکنش میلگرد؛ مقاومت خوب نشان دهنده کیفیت مناسب است.
- مشاهده ظاهری: بررسی سطح برای ترک ها، زنگ زدگی و ناهمواری ها.
- تست آهنربایی: تغییرات در خاصیت مغناطیسی می تواند به عنوان شاخصی برای کیفیت به کار رود.
راه های استعلام اصالت و کیفیت میلگرد پیش از خرید
برای اطمینان از خرید میلگرد استاندارد و جلوگیری از مشکلات ناشی از میلگردهای تقلبی، لازم است پیش از هرگونه خرید، از روش های معتبر و مطمئن برای استعلام اصالت و کیفیت محصول استفاده کنید. در این زمینه، موارد زیر از اهمیت بالایی برخوردار هستند:
درخواست گواهی کنترل کیفیت (COC) :
کارخانه های تولید میلگرد موظف هستند گواهی کنترل کیفیت یا (COC) ارائه دهند. این گواهی شامل اطلاعات فنی، مشخصات مکانیکی، ترکیب شیمیایی و نتایج آزمایش های انجام شده بر روی محصول است که نشان می دهد میلگرد مورد نظر طبق استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید شده است. بدون دریافت این گواهی، خرید محصول ریسک بالایی دارد و احتمال تقلبی بودن آن افزایش می یابد.
استعلام از سامانه های رسمی:
در سال های اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان های مرتبط با صنعت فولاد اقدام به راه اندازی سامانه های آنلاین و قابل استعلام برای رهگیری و اصالت سنجی محصولات فولادی کرده اند. با استفاده از این سامانه ها، مشتریان می توانند با وارد کردن شماره شناسه یا کد محصول، اطلاعات کاملی درباره کارخانه تولیدکننده، تاریخ تولید، مشخصات فنی و اصالت میلگرد دریافت کنند. این روش بسیار مطمئن و سریع است و به ویژه برای پروژه های بزرگ بسیار کاربردی می باشد.
خرید از فروشندگان معتبر و شناخته شده:
اطمینان از اعتبار فروشنده اولین گام در خرید ایمن میلگرد است. فروشندگان معتبر معمولاً محصولات خود را همراه با مستندات کامل و خدمات پس از فروش ارائه می دهند. همچنین، آن ها به دلیل حفظ اعتبار و برند خود، کمتر درگیر عرضه محصولات تقلبی می شوند. قبل از خرید، بهتر است درباره سابقه فروشنده تحقیق کنید و در صورت امکان از توصیه های مشتریان قبلی بهره مند شوید. به عنوان مثال، مقایسه قیمت میلگرد میانه در بازار می تواند به شما کمک کند تا از دریافت قیمت های ناعادلانه یا غیر واقعی جلوگیری کنید و بهترین انتخاب را داشته باشید.
مشورت با کارشناسان فنی و مهندسان عمران:
نظر و تجربه کارشناسان حوزه ساخت و ساز و مهندسی عمران می تواند به شما در انتخاب میلگرد استاندارد کمک شایانی کند. این متخصصان معمولاً با مشخصات فنی میلگردهای معتبر آشنا هستند و می توانند به بررسی مستندات فنی و نمونه های آزمایشی کمک کنند. همچنین، در بسیاری از پروژه های بزرگ، حضور یک کارشناس مستقل در مرحله خرید، تضمین کننده کیفیت مصالح است.
بررسی مارک و بسته بندی:
در بسیاری از کارخانه های معتبر، روی میلگردها مارک ها و کدهای مشخصی حک می شود که شامل نام کارخانه، شماره استاندارد، تاریخ تولید و اطلاعات دیگر است. همچنین بسته بندی میلگرد نیز باید مطابق استانداردهای تعیین شده باشد و اطلاعات کامل روی آن درج شود. عدم وجود این علائم یا وجود علائم غیرقابل خواندن، نشانه ای قوی از تقلبی بودن محصول است. علاوه بر این، دقت در شرایط نگهداری میلگردها نیز اهمیت دارد؛ میلگردهای استاندارد باید در محل خشک و بدون رطوبت انبار شوند تا دچار زنگ زدگی نشوند.
نتیجه گیری
میلگردهای تقلبی، معضلی است که می تواند امنیت، اقتصاد و توسعه پروژه های عمرانی کشور را به شدت تهدید کند. شناخت ویژگی های استاندارد میلگرد، توانایی تشخیص نمونه های تقلبی، و پیروی از روش های استعلام اصالت، ابزارهای مهمی برای مقابله با این بحران هستند.
اقدامات پیشگیرانه، نظارت های مستمر و آموزش مستمر فعالان حوزه ساخت وساز ضروری است تا این مشکل به طور ریشه ای کاهش یابد. به یاد داشته باشیم که تضمین کیفیت مصالح، سرمایه گذاری روی امنیت و دوام ساختمان ها است و در نهایت به نفع همه جامعه خواهد بود.
