به گزارش برداشت روز، در این میان ایران به‌عنوان متحدی راهبردی و یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین کشورهای همراه با دولت فعلی سوریه که هزینه‌های مالی و جانی زیادی در راستای حمایت از این کشور در برابر تروریسم داخلی و خارجی پرداخت کرد، باید در دوران نوسازی و بازسازی در کنار این کشور نقش مهمی ایفا نماید و همان‌طور که در شرایط جنگی در کنار سوریه ماند، در زمان سازندگی نیز از منافع اقتصادی این کشور به نفع منافع ملی خود استفاده کند.
بنا بر گزارش بانک جهانی در خلال جنگ سوریه، حدود نیمی از مراکز درمانی این کشور دچار آسیب شدند و در حدود ۲۷ درصد واحدهای مسکونی تخریب گشتند.
همچنین براساس گزارش کمیته اقتصادی و اجتماعی غرب آسیای سازمان ملل متحد (ESCWA) در سال ۲۰۱۸ سرمایه‌گذاری موردنیاز برای بازسازی این کشور ۴۰۰ میلیارد دلار و مدت‌زمان موردنیاز آن ۳۰ سال پیش‌بینی‌شده است.فرصت استفاده از پتانسیل بازسازی سوریه توسط ایران بسیار گسترده است؛ از خدمات فنی و مهندسی تا صنایع غذایی، لوازم‌خانگی و ساخت و نوسازی کارخانه‌های مختلف، اما با علم به این‌که دوره بازسازی سوریه فرصت‌های متعددی را در عرصه تجاری روبه‌روی شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی قرار داده است، اما شرکت‌های فعال در تجارت میان دو کشور با موانع متعددی ازجمله محدودیت تحریم‌های بانکی و حمل‌ونقلی آمریکا و عدم ثبات اقتصادی در سوریه مواجه هستند.
طبق آمار سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ ترکیه و امارات که در زمان جنگ همکاری دوستانه‌ای هم با این کشور نداشتند، حضور فعالانه‌تری نسبت به ایران در سوریه داشتند و به ترتیب ۹ و ۴ برابر ایران صادرات کرده‌اند.
آمار ارائه‌شده حاکی از آن است که ایران هنوز نتوانسته از امتیازهای اقتصادی این کشور بهره‌برداری کند و چنانچه این تعلل و کم‌کاری در سرمایه‌گذاری در بخش‌های سودآور اقتصاد سوریه ادامه داشته باشد، کشورهای دیگری ازجمله ترکیه به‌راحتی جایگزین ایران شده و دست بالا را در مبادلات تجاری می‌گیرند.
با فروکش کردن بحران در سوریه، فرصت وسیعی برای نقش‌آفرینی ایران در عرصه اقتصادی این کشور فراهم آمده است، اما نباید همان‌طور که تجربه از دست دادن بعضی از بازارهای کشورهای همسایه را داشته‌ایم، این بازار تشنه و آماده را به کشورهای دیگر واگذار نماییم.
سایه تحریم‌ها بر روابط تجاری ایران و سوریه
فرزاد پیلتن، مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران درباره فرصت‌های ایران در بازسازی و توسعه تجارت با کشور سوریه در دوران بازسازی اظهار کرد: سوریه جزء شرکای راهبردی ایران محسوب می‌شود و در بخش تجارت خارجی دولت مانند سازمان توسعه تجارت ایران و دیگر نهادها سعی شده زمینه‌ها و امکانات لازم جهت استفاده از فرصت‌های موجود برای توسعه روابط تجاری با این کشور فراهم گردد.
در همین ارتباط تلاش شده بخش خصوصی نیز برای فعالیت در این کشور تشویق و زمینه برای حضور آنان در بازار سوریه تا در حد توان فراهم شود.وی با اشاره به اقدامات انجام‌گرفته توسط سازمان توسعه تجارت ایران برای تسهیل روابط تجاری میان ایران و سوریه بیان کرد: این سازمان بسترهایی ازجمله امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد را میان دو کشور فراهم کرده تا تعرفه‌های بازرگانی به‌جز ۸۸ قلم کالا صفر شود.
موافقت‌نامه‌های دیگری نیز برای تسهیل گری میان تجارت ایران و سوریه به امضا رسیده است که زیرساخت‌های حقوقی را فراهم می‌کند.پیلتن ادامه داد: البته همه این موارد کفایت‌کننده حضور و فعالیت‌های اقتصادی و تجاری به‌ویژه توسط بخش خصوصی در سوریه نیست، بلکه بخش خصوصی نیاز به اطمینان خاطر از امنیت اقتصادی، بازگشت پول و ثبات سیاسی در این کشور دارد، زیرا قرار است سرمایه‌گذاری و صادرات در این کشور انجام دهد، درحالی‌که هنوز شرکت‌های ایرانی اطمینان خاطر درباره موارد ذکرشده را به‌طور کامل کسب نکرده‌اند.
وی با اشاره به عدم ارتباط سیستم بانکی میان دو کشور افزود: بانک‌های سوری و ایرانی به دلیل تحریم‌های آمریکا با مشکل ارتباط مواجه هستند و نمی‌توانند نظرات و نیازهای بخش خصوصی را تأمین کنند.
عدم ایجاد خط ترانزیت مشترک میان ایران به سوریه
پیلتن حمل‌ونقل کالا با کشور سوریه را همراه با مشکلات متعددی عنوان کرد و افزود: ایران از طریق زمینی یعنی عراق، امکان صادرات به سوریه را ندارد، زیرا کشورهای ایران، عراق و سوریه خط رسمی ترانزیتی مشترک ندارند. بنابراین ایران از طریق خطوط کشتیرانی و دریایی حمل‌ونقل کالا به سوریه را انجام می‌دهد که با هزینه زمانی و مالی بالایی همراه است و از مزیت صادرات کالاهای ایرانی به سوریه می‌کاهد.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر خطوط کشتیرانی ایران جزء موارد تحریمی محسوب می‌شود. خطوط پروازی میان دو کشور نیز برای حضور تجار ایرانی در سوریه به‌طور طبیعی برقرار نیست و در شرایط خاصی انجام می‌پذیرد.
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در سوریه و ایران بیان کرد: در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای تجاری قبل از شیوع ویروس کرونا، فعالیت‌های خوبی را آغاز کرده بودیم، اما با شیوع ویروس، نمایشگاه‌ها تعطیل و ارتباطات تجاری میان بخش خصوصی دو کشور تقریبا قطع شد.
اکنون در حال برنامه‌ریزی هستیم تا در اولین فرصت بعد از مهار ویروس کرونا بتوانیم در نمایشگاه‌های سوریه شرکت کنیم و یا تجار سوری در ایران حضور یابند.
پیلتن وجود مشکلات ارزی در ایران و سوریه را از دیگر عوامل ایجاد ممنوعیت های صادراتی و وارداتی و مانع فعالیت‌های تجاری میان دو کشور برشمرد و گفت: دولت سوریه علاقه‌مند به همکاری با ایران است تا شرکت‌های ایرانی در بازار این کشور حضورداشته باشند، اما دولت هر دو کشور با دو مسئله جدی تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا و تبعات منفی آن‌ها مواجه هستند. دولت سوریه با چالش مضاعف ناامنی و عدم ثبات اقتصادی مدنظر بخش خصوصی ایران نیز روبه‌رواست که بر موانع توسعه همکاری میان دو کشور سایه انداخته است.
وی درباره مزیت‌های ترکیه در انجام تبادلات تجاری با سوریه و همکاری دوجانبه میان این دو کشور گفت: ترکیه با سوریه هم‌مرز است و بالطبع کالا به‌راحتی وارد بازار این کشور می‌شود، ضمن این‌که ارتباطات بین‌بانکی میان آن‌ها وجود دارد، زیرا بانک‌های ترکیه به‌عنوان یکی از طرف‌های تجارت با تحریم بانکی روبه‌رو نیستند و مشکلات نقل‌وانتقال پول در مبادله تجاری میان ایران و سوریه را کمتر از تجار ایرانی دارند. ضمن این‌که سیستم حمل‌ونقل ترکیه مانند ایران با مشکل تحریم روبه‌رو نیست و حمل کالا با سهولت به سوریه انجام می‌پذیرد.
به گفته پیلتن، شرایط سیاسی چه در سطح داخلی سوریه و بین‌المللی و شیوع کرونا که هر دو کشور با آن‌ها مواجه بوده‌اند، روابط تجاری میان ایران و سوریه را تحت‌الشعاع قرار داده است.
بازار گسترده سوریه
وی با اشاره به این‌که جنگ داخلی و ناامنی سوریه بیشتر صنایع داخلی این کشور را با آسیب روبه‌رو کرده است، افزود: سوریه در حوزه‌های لوازم‌خانگی، مصالح ساختمانی، مواد غذایی، محصولات کشاورزی، ماشین‌آلات صنعتی، مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای، تجهیز کارخانه‌ها، احداث زیرساخت‌ها مانند جاده، پل، ریل، فضای سبز و شهرسازی با کمبود مواجه است و ما می‌توانیم در این زمینه‌ها به‌طور فعال ظاهر شویم.
پیلتن به توانایی پایین مالی سوریه در پرداخت هزینه کالاها و خدمات انجام‌گرفته در این کشور اشاره کرد و گفت: سوریه به علت جنگ با کاهش درآمدهای قبلی خود روبه‌رو شد و شرکت‌های ایرانی هم به دلایل مختلفی با کمبود سرمایه مواجه هستند.
این دو مؤلفه از موانع اصلی در کاهش سرمایه‌گذاری ایران در این کشور محسوب می‌شود. چنانچه نهادهای بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در سوریه به توافق برسند، شرکت‌های ایرانی هم می‌توانند از این فرصت‌ها استفاده کنند.
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت تأکید کرد: شرکت‌های ایرانی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری باید از بازگشت سرمایه‌شان مطمئن باشند و اگر قصد صدور خدمات فنی و مهندسی را داشته باشند، طرف‌های سوری باید منابع مالی موردنیاز را داشته باشند تا تجارتی انجام شود، اما سوریه در هردوی این موارد با مشکل روبه‌رواست.
وی با مقایسه شرایط عراق و سوریه به‌عنوان کشورهای جنگ‌زده برای تبادلات تجاری با ایران بیان کرد: عراق دارای درآمد مالی است، اما سوریه فعلا و به دلایلی که گفته شد فاقد این امکان است. ضمن این‌که عراق همسایه ایران، با چندین گذرگاه مرزی است، اما کشورمان در ارتباط با سوریه چنین امکاناتی را در اختیار ندارد.
پیلتن در پایان سخنانش تصریح کرد: علی‌رغم وجود همه مشکلات، سازمان توسعه تجارت ایران درصدد برنامه‌ریزی برای تقویت صادرات به سوریه از طریق حمایت از بخش خصوصی و به‌ویژه استفاده از مرکز تجاری اتاق بازرگانی ایران در این کشور و همچنین برگزاری نمایشگاه و تبادل هیئت‌های تجاری، برگزاری کمیته‌های مشترک صنعتی و تجاری میان دو کشور، رفع ممنوعیت‌های صادراتی و وارداتی، پیگیری ایجاد خط ترانزیت میان ایران و سوریه از طریق عراق و تسهیل حمل‌ونقل دریایی کالا میان این دو کشور است تا حجم صادرات میان ایران و سوریه افزایش پیدا کند.
