گسترش روزافزون فناوری‌های ارتباطی بر بستر شبکۀ جهانی اینترنت، و متعاقب آن همه گیری بهره گیری مردم از رسانه ها / ابزارهای ارتباطی و شبکه ای مختلف باعث شده که عصری جدید در تاریخ اطلاع‌رسانی و ارتباطات جمعی کلید بخورد، این تغییرات فناورانه نه‌تنها زیرساخت‌های ارتباطی، بلکه سازمان‌های رسانه‌ای را نیز دچار تغییر و تحول کرده است و این تحولات موجب و موجد دگردیسی های بسیاری در شیوه، چگونگی و چرایی الگوهایی مدیریتی در حوزۀ اطلاع‌رسانی و ارتباطات شده است.
هرچند که صاحب نظران و متخصصان علوم ارتباطی معتقدند که شیوه های ارتباطات نیز در طی زمان به مانند سایر حوزه ها دستخوش تغییرات و دگرگونگی شده است اما همین صاحب نظران بر این باورند که ایجاد و زایش هر وسیله / ابزار ارتباطی باعث زوال و نابودی وسایل و تجهیزات ارتباطی دیگر نمی شود، کما اینکه در عصر حاکمیت شبکه های ارتباطی و در زمانه ای که ماهیت مفاهیمی مانند « مالکیت» و « دسترسی» را نمی توان به مانندگذشته های دور به رسانه ها تعمیم داد، هنوز «کتاب» به عنوان قدیمی ترین رسانه ارتباطی ، مخاطب پرو پا قرص دارد، هنوز «روزنامه» ها منتشر می شوند و مخاطبان در صفحات محتلف به دنبال مطالب خواندنی هستند، هنوز صدای «رادیو» در گوش مخاطبان می خواند، هنوز «تلویزیون» ، یک رسانه تاثیر گذاراست و در عین حال ابزارها و رسانه هایی چون توئیتر و اینیستا گرام و تلگرام و واتساپ و… هم دارند همپای رسانه ها / ابزارهای دیگر به مخاطبان جدید می اندیشندوبا ترفندهای مختلف به جذب و جلب مخاطبان می پردازند و این چنین در تقویت ساختارهای ارتباطات، نقش های جدید می زنند.
از دیگر سو آمیختگی ذاتی ارتباطات با انواع واقعیت ها و متغیرهای اجتماعی، مطالعه علمی آن را به سوی رویکردهای میان رشته ای کشانده و به این ترتیب حجم موضوعات، مسائل ارتباطی عمق مفاهیم و گزاره های جدید با سرعتی اعجاب آور در حال فزونی است واین تولیدات ضمن حفظ جریانهای علمی متاخر، بر وجوه دیگر نیز متمرکز شده و دامنه های جدیدی را به این رشته علمی می افزایند.
مطالعاتی که بر اساس آن « آنتونی گیدنز» به عنوان یک صاحب نظر متاخر، رسانه های مبتنی بر زمان و مکان و متعاقب آن رسانه های سبک و سنگین را آفرید ، «امانوئل کاستلز» در عصر جدید، مفهوم «فضای جریانی» را به سپهر ادبیات ارتباطی اضافه کرد و مجموعه ای از مطالعات و دانش های اینچنینی باعث شد که حضور و گستردگی رسانه در سپهر عمومی و انباشت و فوران نشانه ها و تصاویر رسانه ای در همه شئون زندگی چون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و… و تولید و توزیع معانی، به رسانه ای شدن فرهنگ،سیاست و اجتماع منتهی شود تا آنجا که امروزه، رسانه ها صرفاً به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی و اجتماعی و موثر بر دیگر قلمروها تلقی نمی شوند، بلکه تنها فضا و چارچوبی فراهم می آورند که فرهنگ، سیاست و اجتماع در آن جَرَیان می یابدو آنی از این جریانها و حرکتها بهره خواهد برد که بتواند در بهترین زمانها و شرایط ،بهترین تصمیم ارتباطی را بگیرد و ساختار ارتباطی خود را متناسب با شرایط و ویزگی های خاص ان زمان ، مکان و مخاطبان بچیند.
امایکی دیگر از تکنیک هایی که شاید بیشتر در ارتباطات سنتی و حتی مذهبی کارکرد دارد بهره گیری از ارتباطات آیینی است ، مفهومی که «اریک دبلیو ردونبولر»، در کتاب «ارتباطات آیینی» خودآن را «اجرای داوطلبانه رفتاری می داند که به شکل سزاوارانه به منظور تأثیرگذاری نمادین یا مشارکت در زندگی جدی طراحی شده است». این قسم مطالعات، از جریان های علمی متأخری است که در پی بررسی «ارتباط» در بستر مفهومی و نظری متمایز از رویکردهای پیشین دانش ارتباطات است. در این نظرگاه ، بر وجوه آیینی ارتباطات انسانی، اعم از میان فردی، بین گروهی و رسانه ای تمرکز می شود که نه تنها می تواند به بخشی از موضوعات مطالعات ارتباطی تبدیل شود، بلکه دامنه ی بررسی را حتی تا «جنبه های آیینی خود ارتباط» نیز توسعهمی دهد. درحال حاضر وسعت مفهومی «آیین» آن قدر گسترده شده است که حتی مرزهای مفهومی ارتباط را در می نوردد.در این رویکرد ادعا می شودکه: «ارتباط، پیش از اینکه ابعاد انتقالی داشته باشد، واجد ابعاد آیینی است.» در این وضعیت، «ارتباط» نه به گسترش پیام ها در بعد مکان، بلکه به حفظ جامعه در بُعد زمان معطوف است. ارتباط، نه عمل ابلاغ اطلاعات، بلکه بازنمود باورهای مشترک است وبه بیان ساده مراسمی است که
انسان ها را با رفاقت و اشتراک گرد هم می آوردو تقطه کانونی آن هم تکرار آن ارتباط – بخوانید رویداد- در «زمان» و در بسیاری از موارد «مکان» مشخص است.
پرسشی که اینجا می توان طرح کرد اینکه : آیا صنعت بیمه کشور به عنوان یکی از ارکان اقتصادی و بعضا اجتماعی از چنین فرصت و یا رویکردی استفاده می کند؟ و یا در بازه های زمانی خاص استفاده کرده است؟به بیان ساده تر آیا در تاریخ نزدیک به یکصد ساله بیمه در ایران، رویدادی وجود دارد که هم جنبه تکرار داشته باشد و هم بتوان از آن برای پیشبرد اهداف از پیش تعیین شده و هم چنین تعیین چشم انداز برای برنامه های آینده بهره گیری کرد؟و در پاسخ به این پرسش ها می توان گفت که : هرچند شایدنتوان به صراحت هدف ازنامگذاری یک روز در تقویم ملی کشور بنام روز بیمه به عنوان یکی از مصداق های ارتباطات آیینی نام برد ولیکن کارکردهایی که این روز – از سیزده آذر سال ۱۳۶۷ به این طرف – در تاریخ این صنعت داشته است می تواند ما را مجاب کند که به این روز به عنوان یکی از مصادیق ارتباطات آیینی در صنعت بیمه نگاه کنیم.روزی که به هرحال در تقویم رسمی کشور به عنوان روز بیمه نامگذاری شده و اتفاقا تصمیم گیران وقت بیمه مرکزی از این فرصت به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای برقراری ارتباط با تصمیم گیران، و مدیران ارشد کشوری بهره های لازم را برده اند کما اینکه با درک درست از کارکرد ارتباطات آیینی، درست هفت سال پس از این روز در آذر ۱۳۷۳زمزمه هایی برای برپایی نخستین همایش بیمه و توسعه در بیمه مرکزی بلند شد و این چنین بود که برگزاری این رویداد نیز از آن سال تاکنون به عنوان یکی از رویدادهای اصلی صنعت بیمه کشور – بخوانید یکی دیگر از مصادیق ارتباطات آیینی- تبدیل شده است.
همانگونه که گفته شد شاید در نگاه تصمیم گیران و مدیران ارشد صنعت بیمه گذارن یک روز به نام بیمه و برگزاری یک همایش به عنوان بیمه و توسعه ، بهانه ای برای ایجاد« ارتباطات آیینی » و بهره بردن از کارکردهای ارتباطاتی آن نبود ولیکن نگاه توسعه ای به هر حوزه ای- در اینجا بیمه- مستلزم بهره گیری هوشیارانه از همه ابزارها است و یکی از این ابزارها، رویداد سازی با رعایت تکرار در برگزاری مداوم آن در زمان مشخص است ،موضوعی که بعدها با تعریف و تبیین رویدادهای دیگری مانند «برگزاری جشنواره های بیمه در رسانه» ، «روابط عمومی های برتر»، «تقدیر از کارکنان شایسته تقدیر»، «معرفی چهر ماندگار»، «تقدیر از کتب برتر» ،« تعیین روز۱۹آبان به عنوان روز زنگ بیمه در مدارس کشور» و… از این ظرفیت برای توسعه فرهنگ بیمه استفاده شده است و قطعا می توان با تغریف و تبیین رویدادهای دیگر به کارکردهای این روش و رویکرد ارتباطاتی اضافه کرد.
پی نوشت: شیوع ویروس کرونا و تاثیر آن بر همه جوانب زندگی ، هرچند برخی از رویدادهامانند برگزاری جلسات و همایش های حضوری را با محدودیت مواجه کرده است ولیکن بزرگداشت روز بیمه به مثابه یک آیین، همیشه تاثیر خود را بر یادآوری مفهومی به نام بیمه در سطح افکار عمومی برجای می گذارد.
کارشناس بیمه
