برداشت روز- در همایش ملی «چشمانداز کاربرد علوم و فناوریهای نوین در مطالعات باستانشناسی و پروژههای عمرانی آب و نیرو» که به میزبانی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و با حمایت پژوهشکده باستانشناسی برگزار شد، کارشناسان بر ضرورت ادغام ابزارهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی، پهپادها و اسکن سهبعدی برای غلبه بر چالشهای حفاظت از میراث تاریخی در برابر توسعه زیرساختهای آبی تأکید کردند. این رویداد که در تاریخ ۱۵ آذر با حضور متخصصان حوزههای باستانشناسی، مهندسی و مدیریت منابع آب برگزار گردید، به بررسی راهکارهایی برای تبدیل تهدیدها به فرصتهای همکاری پرداخت.
مهندس محمد رهبری، مشاور مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، در سخنرانی خود بر نقش کلیدی فناوریهای مدرن در پیشرفت بشری تأکید ورزید. وی اظهار داشت: «پیشرفت در حوزههای مختلف، از جمله باستانشناسی و پروژههای عمرانی، بدون بهرهگیری از نوآوریهای علمی ممکن نیست. ما باید به سمت رویکردهای نوین حرکت کنیم تا دانش جهانی را در خدمت نیازهای محلی قرار دهیم.» رهبری با اشاره به چالشهای محیطی خاص ایران، مانند محدودیتهای جغرافیایی و فنی، پیشنهاد داد که این موانع را به عنوان بستری برای همکاریهای بینسازمانی تبدیل کنیم. او همچنین بر تجهیز مراکز پژوهشی باستانشناسی به ابزارهای پیشرفته اصرار کرد و گفت: «کشور ما از ذخایر غنی متخصصان برخوردار است، اما مشکل اصلی در نگهداری و بهروزرسانی تجهیزات نهفته است. تجربیات گذشته در واردات فناوری نشان میدهد که سرمایهگذاری هوشمندانه نه تنها هزینهها را کاهش میدهد، بلکه بهرهوری را نیز افزایش خواهد داد.» در پایان، رهبری بر لزوم برنامهریزی مشترک برای پایدارسازی فناوریهای نوین در پژوهشگاههای کشور تأکید کرد.
دکتر ابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با تمرکز بر پیشگیری از تخریب میراث فرهنگی، به اهمیت مطالعات پیشینی در پروژههای عمرانی اشاره کرد. وی هشدار داد: «تصمیمگیری بدون ارزیابی دقیق باستانشناختی میتواند به نابودی هویت فرهنگی منجر شود. ابزارهایی مانند پهپاد، جیپیاس و هوش مصنوعی باید پیش از آغاز هر پروژهای به کار گرفته شوند.» زارعی با انتقاد از رویکردهای تقلیدی از مدلهای خارجی، بر ضرورت تدوین راهکارهای بومی متناسب با شرایط ایران تأکید کرد و افزود: «بحران آب کشور ما یادآوری میکند که باید از درسهای تاریخی بهره ببریم تا از تکرار اشتباهاتی مانند خشکی تالابها جلوگیری کنیم.» او همچنین به کنوانسیونهای بینالمللی استناد کرد و گفت: «شناسایی و حفاظت از میراث فرهنگی پیشنیاز هر پروژهای است و هرگونه آسیب به محوطههای باستانی، مشروعیت طرح را زیر سؤال میبرد.» زارعی در خاتمه بر همکاری میان باستانشناسان و مهندسان اصرار ورزید و خاطرنشان کرد: «باستانشناسی باید هدایتگر توسعه باشد، نه صرفاً نجاتدهنده آثار باقیمانده. آینده کشور به مدیریت هوشمند منابع آبی و فرهنگی وابسته است.»
دکتر معصومه مصلی، رئیس پژوهشکده باستانشناسی، با نگاهی به همسویی سدسازی و حفاظت تاریخی، بر تعادل میان توسعه پایدار و حفظ میراث تأکید کرد. وی بیان داشت: «میراث فرهنگی متعلق به همه مردم است و سدسازی، هرچند ابزاری برای پیشرفت، میتواند تهدیدی جدی برای آن باشد. با برنامهریزی دقیق و بهرهگیری از علم و فناوری، میتوان هر دو هدف را همزمان پیش برد.» مصلی چالش کمبود زمان در مطالعات باستانشناختی را برجسته کرد و گفت: «تجربیات موفق گذشته نشان میدهد که با اراده و زمان کافی، میتوان آثار بیشتری را نجات داد.» او بر اهمیت همکاری بینرشتهای و استفاده از فناوریهایی مانند پهپادها و اسکن سهبعدی اصرار ورزید و پیشنهاد داد: «آموزش جوامع محلی و ایجاد موزههای کوچک در مناطق سدسازی میتواند آگاهی عمومی را افزایش دهد و به حفاظت پایدار کمک کند.»
به گزارش برداشت روز این همایش، که با هدف ترویج کاربرد فناوریهای نوین در حوزههای باستانشناسی و عمرانی برگزار شد، بر لزوم سرمایهگذاری مشترک و سیاستگذاریهای بلندمدت برای حفظ میراث فرهنگی در برابر چالشهای توسعه تأکید داشت و زمینهساز بحثهای آتی در این زمینه خواهد بود.
