به گزارش برداشت روز، این رویداد ملی که با الهام از استانداردهای بین‌المللی و انطباق با شرایط داخلی طراحی شده، امروز به عنوان یک نقشه راه استراتژیک برای بهبود مستمر، تاب‌آوری سازمانی و ایجاد ارزش پایدار شناخته می‌شود. حضور فزاینده بنگاه‌های کوچک و متوسط، توسعه نیروی انسانی متخصص و اثربخشی قابل‌سنجش این جایزه در عملکرد شرکت‌ها، نشان‌دهنده تبدیل آن از یک رویداد رقابتی به یک سیستم ملی بهبود سازمانی است.
در حالی که فضای کسب‌وکار ایران تحت تأثیر چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها و نوسانات بازار قرار دارد، «جایزه ملی تعالی سازمانی» به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین رویدادهای مدیریتی کشور، همچنان به عنوان چراغ راه بهبود عملکرد بنگاه‌های اقتصادی می‌درخشد. سازمان مدیریت صنعتی پس از ۲۳ سال، بیست‌وسومین دوره این جایزه را در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ برگزار می‌کند — رویدادی که فراتر از یک مسابقه، به یک سیستم ارزیابی، یادگیری و تحول سازمانی تبدیل شده است.
قاسم خرمی، مدیر عاملی سازمان مدیریت صنعتی، در نشست خبری با اصحاب رسانه، این دوره از جایزه، با گرامیداشت یاد شهدا و ایثارگران دفاع مقدس، اهمیت ادامه این رویداد ملی را در شرایط پیچیده اقتصادی کشور برجسته کرد. او یادآور شد: «این جایزه از سال ۱۳۸۲ آغاز شده و با وجود تمام فراز و نشیب‌های اقتصادی و اجتماعی، همواره ادامه یافته است. این پایداری خود نشان‌دهنده اعتقاد عمیق به ضرورت تعالی سازمانی در توسعه پایدار کسب‌وکارهاست.»
ترکیب تجربه جهانی و نیازهای بومی
خرمی تصریح کرد که مدل جایزه ملی تعالی سازمانی از تلفیق تجربیات بین‌المللی — به ویژه مدل بنیاد کیفیت اروپا (EFQM) — و بازتاب شرایط خاص محیط کسب‌وکار ایرانی شکل گرفته است. این رویکرد نه تنها باعث انطباق‌پذیری بالای مدل شده، بلکه به آن هویت ملی و کاربردی داده است. او افزود: «هدف ما ترویج یک فرهنگ مدیریتی مبتنی بر بهبود مستمر و تصمیم‌گیری علمی است، نه صرفاً اهدای یک تندیس.»
تاکنون بیش از ۱۶۰۰ شرکت در طول ۲۳ سال در این جایزه شرکت کرده‌اند که حدود ۲۰۰ مورد به دلیل عدم رعایت حداقل شرایط اولیه به مرحله ارزیابی نرسیده‌اند. اما بقیه، با گذراندن فرآیندی دقیق و علمی، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. این فرآیند توسط نخبگانی حرفه‌ای انجام می‌شود که طی سال‌ها، سازمان مدیریت صنعتی حدود ۵۳۰۰ ارزیاب متخصص را در حوزه‌های مختلف صنعتی تربیت کرده است.
استقبال فزاینده کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
یکی از تحولات مهم در دوره فعلی، استقبال چشمگیر بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) است. در سال‌های گذشته، عمدتاً شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌ها در این جایزه مشارکت داشتند، اما امسال شاهد حضور فزاینده SMEها هستیم. خرمی این تحول را نشانه‌ای از آگاهی فزاینده مدیران کوچک به اهمیت ساختارسازی، حاکمیت شرکتی و برنامه‌ریزی راهبردی دانست. او گفت: «این جایزه دیگر لوکس نیست؛ برای بقای کسب‌وکار در شرایط فعلی، یک ضرورت است.»
تاکنون ۷۷ شرکت در بیست‌وسومین دوره ثبت‌نام کرده‌اند و با توجه به تمدید فرصت تا یک ماه آینده، پیش‌بینی می‌شود تعداد شرکت‌کنندگان نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته باشد. این رقم شامل ۱۷ شرکت در سطح «تندیس»، ۵۲ شرکت در سطح «تقدیرنامه» و ۸ شرکت در سطح «گواهینامه تعهد به تعالی» است.
اولویت سودآوری پایدار؛ خصوصی‌ها پیشتاز
خرمی همچنین به مشارکت بالای شرکت‌های خصوصی در مقایسه با نهادهای دولتی اشاره کرد. او توضیح داد: «شرکت‌های خصوصی به دلیل ماهیت سودمحور و رقابتی‌تر بودن، سریع‌تر به ارزش این جایزه پی بردند.» این موضوع نشان می‌دهد که جایزه تعالی نه تنها یک معیار کیفی، بلکه ابزاری عملیاتی برای بهبود عملکرد و افزایش بازدهی است.
او با اشاره به نتایج ارزیابی‌ها، بر لزوم حرکت صنایع کوچک و متوسط به سمت مقیاس‌های بزرگ‌تر تأکید کرد: «شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌هایی که دارای استراتژی منسجم و سیستم حاکمیت شرکتی یکپارچه هستند، عملکرد بهتری داشته‌اند. این نتیجه، سیگنالی برای سیاست‌گذاران است که باید زیرساخت‌های لازم برای رشد و تجمیع این بنگاه‌ها فراهم شود.»
سلامت حرفه‌ای و اثربخشی؛ ستون‌های کلیدی جایزه
محمد محسن‌وند، معاون مشاوره و تحقیق سازمان مدیریت صنعتی، در ادامه به دو عنصر حیاتی در موفقیت این جایزه اشاره کرد: سلامت حرفه‌ای ارزیابان و اثربخشی فرآیند برای شرکت‌کنندگان. او توضیح داد: «فرآیند ارزیابی ما فقط یک بررسی فنی نیست؛ اعتماد، بی‌طرفی و تجربه ارزیابان، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. خوشبختانه با تربیت ارزیابان مجرب، توانسته‌ایم این سلامت حرفه‌ای را حفظ کنیم.»
در مورد اثربخشی، محسن‌وند افزود: «بسیاری از شرکت‌ها بعد از شرکت در این فرآیند گزارش می‌دهند که بازدهی حاصله به مراتب بیشتر از هزینه‌های تحمّل‌شده است. این فرآیند یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای یادگیری سازمانی و بهبود عملکرد است.»
الگویی ملی برای تعالی
محسن‌وند با افتخار اشاره کرد که مدل جایزه تعالی سازمانی امروز به الگویی ملی تبدیل شده است. بسیاری از انجمن‌ها، سازمان‌های غیرانتفاعی و نهادهای دولتی در حوزه‌های آموزش، بهداشت و خدمات، با الهام از این مدل، جوایز مشابهی را راه‌اندازی کرده‌اند. او گفت: «این تنها نشان‌دهنده موفقیت ما نیست، بلکه تحقق بخشی از مأموریت اصلی‌مان — گسترش فرهنگ تعالی در سراسر کشور — است.»
ارزیابی به جای قضاوت؛ چکاپ سازمانی
معاون سازمان مدیریت صنعتی، فرآیند ارزیابی جایزه را شبیه به یک «چکاپ پزشکی» توصیف کرد. او تأکید کرد: «هدف ما قضاوت نیست، بلکه کمک به سازمان‌ها برای شناسایی نقاط قوت و به‌ویژه نقاط قابل بهبود است.» پس از ارزیابی، هر شرکت یک گزارش بازخورد حرفه‌ای دریافت می‌کند که به عنوان نقشه راهی برای تعریف پروژه‌های بهبودی به مدیریت ارشد ارائه می‌شود.
ماموریتی فراتر از کسب‌وکار: توسعه مدیران و سازمان‌ها
محسن‌وند در پایان یادآور شد که مأموریت سازمان مدیریت صنعتی، ایجاد کسب‌وکار نیست، بلکه توسعه مدیران، منابع انسانی و ساختارهای سازمانی است. او گفت: «ما در کنار شرکت‌های ایرانی هستیم تا بتوانند در فضای رقابتی بقا داشته باشند. موفقیت ما، موفقیت آن‌هاست. و در این مسیر، رسانه‌ها به عنوان شریک ترویج فرهنگ تعالی، نقشی حیاتی دارند.»
مدل «رادار»: نگاهی جامع به ارزش‌آفرینی
توران توانگر، مدیر مرکز تعالی سازمانی، به ویژگی منحصر به فرد این جایزه اشاره کرد: «در جایزه تعالی، فقط نتایج مالی یا عملکرد تولیدی مورد توجه نیست؛ تمام فرآیندهای ارزش‌آفرینی سازمان، از رهبری تا رضایت مشتری، از توسعه کارکنان تا پایداری محیطی، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.»
او توضیح داد که سازمان‌ها بر اساس مدل «رادار» (Results, Approach, Deployment, Assessment, Refinement)، فعالیت‌های خود را تشریح می‌کنند. این مدل، نه تنها نحوه اجرای فرآیندها را بررسی می‌کند، بلکه میزان گسترش، ارزیابی و بهبود مستمر آن‌ها را نیز می‌سنجد. این رویکرد جامع، شرکت‌ها را به سمت بهره‌وری بالاتر و تاب‌آوری در برابر بحران‌ها سوق می‌دهد.
به‌روزرسانی مستمر مدل؛ ترکیب بین‌المللی و بومی
توانگر یادآور شد که مدل جایزه تعالی هر ساله با توجه به تجربیات جهانی و بازخوردهای داخلی بازنگری می‌شود. او گفت: «ما از EFQM الهام گرفته‌ایم، اما مدل ما به شکلی بومی‌سازی شده که به شرایط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشور ما پاسخ دهد. این انعطاف‌پذیری، کلید بقای این جایزه در طول ۲۳ سال بوده است.»
مزایای شرکت در جایزه؛ فراتر از یک تندیس
توانگر مزایای حضور در جایزه را در پنج محور اصلی خلاصه کرد:
ارزیابی توسط خبرگان: مدیران ارشد توسط ارزیابانی با صدها ساعت تجربه مورد بررسی قرار می‌گیرند و شکاف‌های استراتژیک و عملیاتی آشکار می‌شود.
خودارزیابی اجباری: الزام به تدوین اظهارنامه، شرکت‌ها را به انجام خودارزیابی ساختاریافته وادار می‌کند.
گزارش بازخورد حرفه‌ای: گزارش پایانی، مانند یک «اسکن سازمانی»، نقاط قوت و قابل بهبود را به شکل شفاف و دقیق نشان می‌دهد.
اعتبار بخشی به برند: داشتن گواهینامه یا تندیس تعالی، به جذب استعدادها، اعتماد مشتریان و تقویت موقعیت رقابتی کمک می‌کند.
ایجاد فضای رقابتی سازنده: رقابت بر سر تعالی، فرهنگ یادگیری و بهبود مستمر را در کسب‌وکارها تقویت می‌کند.
برنامه «بهینه‌کاوی»؛ اشتراک تجربیات برترها
یکی از دستاوردهای مهم جایزه، برنامه «بهینه‌کاوی» است. در این برنامه، شرکت‌هایی که در معیارهای خاصی مانند رهبری، استراتژی یا رضایت مشتری عملکرد برجسته‌ای داشته‌اند، به عنوان «الگوهای تعالی» انتخاب می‌شوند. تجربیات آن‌ها در قالب سمینارها، کارگاه‌ها و گزارش‌های مطالعه موردی به سایر بنگاه‌ها منتقل می‌شود. این امر از تکرار خطاها و هزینه‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند.
توسعه حرفه‌ای ارزیابان؛ یکسان‌سازی نگاه
مرکز تعالی سازمانی با برگزاری سمینارهای تعاملی و یادگیری رایگان، به توسعه حرفه‌ای ارزیابان نیز توجه ویژه‌ای دارد. این برنامه‌ها به یکسان‌سازی درک و نگرش ارزیابان کمک می‌کند و چالش‌های ارزیابی را حل می‌کند.
ساختار جایزه: پنج بخش و چندین سطح
جایزه ملی تعالی سازمانی در پنج بخش تولید، خدمات، سلامت، آموزش و بخش عمومی برگزار می‌شود. شرکت‌ها بر اساس اندازه و نوع فعالیت دسته‌بندی می‌شوند. سطوح جایزه نیز به صورت زیر است:
گواهینامه تعهد به تعالی (سه سطح)
تقدیرنامه تعالی (یک تا پنج ستاره)
تندیس بلورین
تندیس سیمین
تندیس زرین (بالاترین سطح)
شرکت در هر سطح نیازمند گذراندن فرآیندی مشخص است: حداقل دو ماه برای گواهینامه، شش ماه برای تقدیرنامه و هشت ماه برای تندیس. این زمان برای استقرار مدل و انجام خودارزیابی ضروری است.
دستاوردهای دو دهه؛ گواهی بر اثربخشی
توانگر با اشاره به آمار ۲۳ ساله، اعلام کرد: از میان ۱۵۱۶ شرکت متقاضی، ۱۰ شرکت تندیس زرین، ۳۵ شرکت تندیس سیمین، ۱۰۷ شرکت تندیس بلورین، ۶۳۲ شرکت تقدیرنامه و ۶۷۵ شرکت گواهینامه دریافت کرده‌اند.
اما مهم‌تر از آمار، تأثیرات کیفی است. یک مطالعه اخیر بر روی شرکت‌های برتر چهار سال گذشته نشان می‌دهد که تاب‌آوری سازمانی و مدیریت ریسک آن‌ها به شدت تقویت شده است. همچنین شاخص ایجاد ارزش پایدار — شامل فروش، صادرات، سهم بازار و سودآوری — رشد چشمگیری داشته که گواهی بر اثربخشی مدل تعالی در بهبود یکپارچه و بلندمدت است.
از جایزه به نظام ملی تعالی
جایزه ملی تعالی سازمانی امروز فراتر از یک رویداد سالانه است. این جایزه به یک سیستم ملی بهبود مستمر تبدیل شده که با تربیت نیروی انسانی، اشتراک دانش، ارزیابی علمی و ترویج فرهنگ تعالی، به تحول کسب‌وکارهای ایرانی کمک می‌کند. در شرایطی که بقا و رقابت در فضای اقتصادی کشور دشوارتر از همیشه است، این جایزه نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای بنگاه‌هایی است که به دنبال رشد پایدار، تاب‌آوری و ایجاد ارزش واقعی برای ذی‌نفعان خود هستند.
